Ondergrondse groeves en mijnen kunnen vaak zéér gevaarlijke plekken zijn. Er bestaan talloze horrorverhalen over mensen die de weg kwijt raakten en diverse (dodelijke) ongelukken. De risico’s zijn voor onervaren berglopers vaak moeilijk in te schatten, maar ook voor de meest ervaren bergloper ligt een gevaar al snel om de hoek door een kleine onoplettendheid, foute inschatting of slechte voorbereiding. Een goede voorbereiding is dus essentieel. Indien je niet vertrouwd bent met het ondergrondse is het verstandig om een goede gids te vinden die over de nodige ervaring en kennis beschikt.
De wetgeving
Algemeen kan gesteld worden dan het verboden is om eender welke groeve of mijn te bezoeken zonder toestemming van de eigenaar of beherende instantie. Het aantal ondergrondse ontginningen van noemenswaardig formaat, die nog steeds toegankelijk zijn, bij gebrek aan groeve-beheer, is de laatste jaren gedaald terwijl er alsmaar meer wordt gecontroleerd door boswachters en politie.
In Nederland bedraagt de kostprijs van het illegaal groeve-bezoek momenteel circa 110€, tenzij er sporen van inbraak vastgesteld worden. Wie in België betrapt wordt op illegaal groeve-bezoek krijgt niet zomaar een GAS-boete, maar de procudeur des Konings zal over de maatstraf bepalen, met boetes die beginnen bij 350€.
Ondergronds navigeren en verdwalen
Een goede voorbereiding is uiterst belangrijk, zeker wanneer je over weinig ervaring beschikt. Van vele groeves bestaan plattegronden. Aan de hand van een kaart en kompas kan je de groeve op een verantwoorde manier verkennen.
Wanneer er geen plattegronden beschikbaar zijn blijft die kompas nog steeds zéér handig om te weten in welke richting je de uitgang moet vinden. Meerder etages, onregelmatige ontginningen of grote instortingsgebieden kunnen alsnog behoorlijk wat verwarring scheppen.
Hoe NIET ondergronds te navigeren
De toenemende populariteit van sommige groeves en mijnen door onervaren berglopers / urbexers zorgt voor een hoop vandalisme en ongewenst afval. Behalve graffiti en afval vormen route-markeringen een groot probleem.
- Graffiti pijlen en markeringen brengen onomkeerbare schade aan het eeuwenoude ondergrondse landschap en zijn absoluut “not done!”
- Routemarkeringen met glowsticks, papiertjes etc worden zelden weer opgeruimd en zorgen voor vervuiling van de groeves en mijnen
- Een draad / touw afrollen vanaf de ingang is onbetrouwbaar omdat de kans zeer groot is dat het uiteindelijk zal breken. Tevens blijft die vaak liggen.
Vertrouw sowieso niet op dit soort route-markeringen, want vele berglopers zullen ze onmiddellijk verwijderen wanneer ze deze tegen komen.
Hoe wél ondergronds navigeren
- Zoek een betrouwbare gids
- Zoek een gedetailleerde kaart en leer te navigeren met kaart en kompas.
- Bepaal bij het binnengaan altijd de windrichting van de uitgang
- Verken de groeve of mijn systematisch. Probeer hoofdgangen te onderscheiden en ga desnoods terug op je stappen wanneer je twijfelt.
- Probeer zoveel mogelijk herkenningspunten op te slaan, zonder markeringen aan te brengen.
Stabiliteit en instortingen:
Op vele plaatsen kan er instortingsgevaar heersen, dat door verschillende factoren kan ontstaan. Voor onervaren berglopers die niet vertrouwd zijn met de locatie is het gevaar vaak zeer moeilijk in te schatten of tijdig te herkennen. De groeves waar toeristische activiteiten plaatsvinden ondergaan daarom ook een jaarlijkse stabiliteits-keuring. Door de strenge wetgeving in Nederland moeten de ondergrondse groeven ook een stabiliteits-keuring ondergaan vooraleer er onderzoeksvergunningen of recreatieve toegangsvergunningen verleend kunnen worden. Om zo’n toegangsvergunning te krijgen dient men eerst een veiligheids-cursus te volgen over het herkennen van instortingsgevaar.
Een voorbeeld van hoe snel het mis kan gaan. Op onderstaande foto’s zie je enkele stabiliteits-testpunten die we ondergronds aantroffen. De plastic stips zijn door het uitzetten van het gesteente gebroken, wat op duidelijk instortingsgevaar wijst. Ik fotografeerde er een gang die onder water gelopen was. Enkele maanden later stortte hier de hele boel in. De omvang van deze instorting is tientallen hectare groot zoals je op de laatste foto kan zien.
Koolmonoxide en giftige gassen:
Zuurstofgebrek kan optreden in groeves en mijnen waar er een slechte ventilatie heerst. Ook op plaatsen waar voldoende ventilatie aanwezig is kan toch een zuurstofgebrek ontstaan door vb ondergronds vuur te maken, uitlaatgassen van voertuigen of generators of simpelweg door met téveel mensen in een ruimte te zitten. Dit gevaar duikt steeds vaker op bij illegale ondergrondse rave-party’s.
Symptomen zijn van een CO intoxicatie:
- Hoofdpijn
- Misselijkheid
- Duizeligheid
- Braken
- Aanhoudende vermoeidheid
Munitie en dynamiet
Ook ontploffingsgevaar kan in sommige groeves of mijnen een risico vormen. Zo ontdekte ik zelf al een vertalen werkfront waar de boorgaten nog geladen zijn met explosieven. Andere berglopers stuitten ook al op achtergelaten explosievenvoorraden. In en rondom groeves of mijnen die tijdens de oorlog werden gebruikt kan je maar beter opletten. Tijdens beide wereldoorlogen maakten zowel de geallieerden als de Duitsers gebruik van ondergrondse groeven en mijnen. Op sommige plekken ontstond zelfs een ondergrondse mijnenoorlog. Andere plekken werden veelvuldig gebombardeerd waardoor het bos bezaaid ligt met onontplofte munitie. Ook ondergronds kan je op vele plekken nog munitie in de vorm van granaten en obussen aantreffen. Allen hebben ze met elkaar gemeen dat ze door de loop der tijd zéér onstabiel zijn geworden.
