Inleiding
Steenkool is een fossiele brandstof die al eeuwenlang wordt gebruikt als energiebron. Het wordt gewonnen in steenkoolmijnen, die een belangrijke rol hebben gespeeld in de industriële ontwikkeling van de wereld.
Wat is steenkool?
Steenkool is een fossiele brandstof die bestaat uit afzettingen van plantenresten die in het geologisch verleden zijn gevormd.
Hoe wordt steenkool gevormd?
Steenkool wordt gevormd door een proces dat carbonisatie wordt genoemd. Dit proces vindt plaats wanneer plantaardig materiaal onder water wordt begraven en blootgesteld aan hoge temperaturen en druk. De plantaardige materialen worden dan omgezet in koolstof, waterstof en andere elementen en raken zo versteend. Carbonisatie duurt miljoenen jaren en maakt steenkool een niet-hernieuwbare energiebron.
Waar wordt steenkool gevonden?
Steenkool wordt over de hele wereld gevonden, maar de belangrijkste steenkoolbekken bevinden zich in Noord-Amerika, Europa en Azië. In België bevindt zich het Kempens steenkoolbekken, dat zich uitstrekt over de provincies Limburg en Antwerpen.
Steenkoolmijnen
Geschiedenis van steenkoolwinning
In Wallonië werd vermoedelijk al sinds de Romeinse tijd steenkool ontgonnen. In de 12e eeuw wordt er ook in Kerkrade (NL) steenkool ontgonnen via dagbouw. In de 13e eeuw duiken er meer mijnbedrijven op, het ging toen om kleinschalige, primitieve open mijnen.
In de 18e eeuw begon de industriële revolutie, die een enorme vraag naar steenkool veroorzaakte. Steenkool werd gebruikt als brandstof voor stoommachines, die nodig waren voor de productie van textiel, staal en andere industriële producten.
In de 20e eeuw was steenkool de belangrijkste energiebron ter wereld. In België bereikte de steenkoolproductie in 1956 een recordhoogte van 28 miljoen ton.
Soorten steenkoolmijnen
Steenkoolmijnen worden gebruikt om steenkool uit de grond te halen. Er zijn twee hoofdtypen steenkoolmijnen:
- Dagbouwmijnen: Deze mijnen bevinden zich aan de oppervlakte en de steenkool wordt blootgelegd door de bovenste lagen grond te verwijderen.
- Bodembouwmijnen: Deze mijnen bevinden zich onder de grond en de steenkool wordt gewonnen door tunnels en schachten te graven.
De risico’s van steenkoolwinning
Steenkoolwinning is een gevaarlijke activiteit. Mijnwerkers lopen het risico op ongevallen zoals instortingen, branden en gasexplosies. De mijnramp van Marcinelles is hier helaas het voorbeeld van. Op 8 augustus 1956 kwamen in de steenkoolmijn “Bois du Cazier” na een brand 262 mensen om het leven, van 12 verschillende nationaliteiten. De ramp is de grootste mijnramp uit de Belgische geschiedenis, alsook een van de grootste mijnrampen in Europa. Ook andere steenkoolmijnen kenden verschillende kleinere, doch dodelijke mijnrampen tijdens hun geschiedenis.
Een ander risico voor de mijnwerkers zijn de schadelijke stoffen waaraan ze blootgesteld worden, zoals stof, koolmonoxide en radon. Op lange termijn heeft de overgrote meerderheid van de mijnwerkers last van diverse longaandoeningen en kankers. Het zwarte goud kent dan ook een zwarte keerzijde.
De impact van steenkoolwinning
Zowel op maatschappelijk als ecologisch vlak heeft de steenkoolontginning zware sporen nagelaten. Niet alleen heeft het gezorgd voor een ernstige verontreiniging van de lucht, water en bodem, daarnaast heeft het ook aanzienlijke landschapsveranderingen teweeg gebracht.
Op maatschappelijk vlak heeft de steenkoolindustrie gezorgd voor een grootschalige immigratie van goedkope werkkrachten uit het buitenland. Rondom de mijnen werden wijken opgericht voor de werknemers, die ze in Limburg de Cité’s noemen. Na de sluiting van de mijnen zijn de meeste arbeiders hier gebleven en vormen deze cite’s en tuinwijken een zéér diverse multiculturele gemeenschap.
De toekomst van steenkoolwinning
De toekomst van steenkoolwinning is onzeker. De vraag naar steenkool neemt af, omdat er steeds meer wordt overgestapt op hernieuwbare energiebronnen. Ook worden de milieu-eisen voor steenkoolwinning steeds strenger. In België en Nederland wordt er dan ook al lang geen steenkool meer ontgonnen. In Duitsland en Polen vinden wél nog grootschalige steenkoolontginningen plaats. Het gaat hier voornamelijk om dagbouw ontginningen voor bruinkool.