Ijzerzandsteen is een fijnkorrelige soort zandsteen ontstaan door het samenklitten van fijne glauconiet-houdende limonietzandkorreltjes. Het gesteente heeft een typische donkere roestbruine kleur, die ontstaat door oxidatie van het oorspronkelijke groene glauconiet naar donkerbruin limoniet.
Ontstaan van ijzerzandsteen
Tijdens het Tertiair (70 tot 3 miljoen jaar geleden) werd een groot deel van België regelmatig overspoeld door de Diestiaanzee. Afwisselend werden klei en zandlagen afgezet. Ongeveer acht miljoen jaar geleden werd hierboven een laag sterk glauconiethoudend zand afgezet. Bij het regelmatig bloot vallen van deze zandbanken is het glauconiet verweerd en het zand aan elkaar geroest, waardoor dus een sterke laag ijzerzandsteen (ook wel Diestiaan genoemd, naar de stad Diest) is ontstaan.
IJzerzandsteen in het Hageland
IJzerzandsteen komt veel voor in de regio van het Hageland in België. De heuvelruggen bestaan hier voornamelijk uit ijzerzandsteen, ze worden ook wel “getuigenheuvels” genoemd. Langs de verschillende holle wegen kan je de roestbruine steen waarnemen.
Soorten ijzerzandsteen
- Diestiaan ijzerzandsteen wordt aangetroffen in de Demervallei tussen Hasselt en Aarschot.
- Brusseliaan ijzerzandsteen is afkomstig uit het dijlebekken stroomopwaarts van Leuven.
- Tongeriaan ijzerzandsteen vinden we niet alleen in Tongeren, maar ook in de regio tussen Tienen en Leuven
- Poederliaan ijzerzandsteen treffen we aan in de heuvelrug tussen Kasterlee en Herentals.
IJzerzandsteen als bouwsteen
Tijdens de middeleeuwen was ijzerzandsteen een belangrijk bouwmateriaal in de regio. Vele historische gebouwen en kerken in het Hageland zijn dan ook (deels) gebouwd met de typerende roestbruine ijzerzandsteen. Daarnaast werd het gesteente ook gebruikt bij het bouwen van watermolens, sluizen, kaaimuren etc.
In het Hageland, waar de heuvelruggen voornamelijk uit Ijzerzandsteen bestaan, wordt het gesteente sinds de middeleeuwen ontgonnen als bouwsteen voor kerken, kapellen en kastelen, alsook voor watermolens, sluizen, kaaimuren etc. Het gebruik van de roestbruine steen is een van de kenmerken van de lokale Demergothiek die zich in de streek ontwikkelde.
IJzerzandsteen Dagbouwgroeves
Om de bouwmeesters van bouwsteen te voorzien, ontstonden er op verschillende plekken in het Hageland dagbouwgroeves, waar ijzerzandsteen aan de oppervlakte werd ontgonnen.
