Het Belgische Zwartmarmer staat ook bekend onder de naam Le Noir Belge. Sedimentologisch gezien is dit geen echte marmer maar een kalksteensoort die vele gelijkenissen met marmer vertoont.
Geschiedenis van het Belgisch Zwartmarmer
Het gesteente werd in België al rond 55 v Chr door de Romeinen al ontgonnen voor gebruik in de mozaïeken ter verfraaiing van hun villa’s.
Aan het einde van de 18e eeuw ontstond geleidelijk aan een hele industrie rond de ontginning en verwerking van het gesteente.Tijdens de Renaissance in de 19e eeuw was het Belgische Zwartmarmer internationaal geliefd door ambachtslieden omwille van zijn diepzwarte kleur en opmerkelijke glans, waardoor het een zeer decoratief bouwmateriaal was.
Het Belgische Zwartmarmer werd binnen Europa ook gebruikt als vloerbedekking, vaak in dambordpatroon gecombineerd met het witte marmer uit Carrara (Italië). Bijvoorbeeld in het paleis van Versailles of kasteel van Vaux-le-Vicomte. Le Noir Belge werd zelfs door Italiaanse ambachtslui gebruikt ter decoratie van de Taj Mahal in India.
Belgische Zwartmarmergroeven
Het Belgische Zwartmarmer werd zowel ontgonnen via gesloten mijnbouw, als via dagbouw. Tegenwoordig wordt het enkel nog ontgonnen in de ondergrondse steengroeve van Golzinnes.
Zwartmarmer van Golzinnes en Mazy
Tussen Mazy en Golzinnes bevind zich een 12 km lange steenader die Le Noir Belge genoemd wordt. Reeds in de 17e eeuw wordt het Zwartmarmer uit Mazy gebruikt voor schouwen. In 1825 waren er 3 ondergrondse marmergroeven actief rondom Mazy. De gangen waren gelegen op een diepte van 9 tot 12 meter met een hellingsgraad van circa 18°. De bruikbare marmer aders hadden een dikte variërend tussen de 1,5 en 5 meter.
Gedurende de 19e eeuw daalde de opbrengst omdat het arbeidsintensiever werd om de goede aders de diepte in te volgen. De gangen werden steeds dieper de grond in gedreven en de marmerblokken werden vrijgemaakt met explosieven. De diepste ontginning bevindt zich op 75m diepte. Doordat men zich ver beneden het grondwaterniveau bevond was het gebruik van waterpompen noodzakelijk.
In Golzinnes wordt er nu nog steeds zwartmarmer ontgonnen.
Zwartmarmer van Dinant
Het zwartmarmer van Theux en Dinant wordt al sinds de 19e eeuw beschouwd als het fijnste marmer dat er beschikbaar was met een buitengewone hoogglans. Het werd gebruikt voor grafstenen, voetstukken, vazen en klokken. In Theux werd het gesteente reeds voor de 16e eeuw gedolven tot de 2e helft van de 18e eeuw. Halverwege de 19e eeuw werd de ontginning weer hervat. Door de hoge moeilijkheidsgraad om het gesteente te ontginnen en de hoge taksen liep de productie eind 19e eeuw reeds op z’n einde. Uiteindelijk sloot in 1935 te Dinant het laatste bedrijf dat dit gesteente ontgon.
Zwartmarmer van Namur
Zwartmarmer van Theux
Ontginningstechnieken
De oudste vorm van ontginnen is door het slaan van stalen wiggen in de aderen en spleten van het gesteente. Echter omdat marmer slechts zelden regelmatig geaderd is, is het een verkwistende manier van ontginning. De ontgonnen marmerblokken zijn zeer afwisselend qua grootte en vorm.
Vanaf 1880 maakte men ook gebruik van de kabelzaag, bestaande uit een eindeloze staalkabel die tussen 2 steunpunten en een draaiende as gespannen werd. Met een snelheid van 20km / u baande de staalkabel zich zo een weg door het harde gesteente. Een latere uitbreiding hierop was de binnendringende katrol, die via de zaagsnede dieper het gesteente kon indringen.
De grofste vorm van ontginning is door het gebruik van springstoffen. Op deze manier kan men snel grote volumes ontginnen. Het nadeel is dat er een grote hoeveelheid restmateriaal ontstaan. Wanneer het gesteente te poreus is loopt men tevens het risico dat er scheuren ontstaan en de steen na verwerking mogelijk uit elkaar valt. Het Belgische Zwartmarmer is door haar harde structuur prima geschikt om op deze manier te ontginnen.
Toepassing
Het Belgische Zwartmarmer werd binnen Europa ook gebruikt als vloerbedekking, vaak in dambordpatroon gecombineerd met het witte marmer uit Carrara (Italië). Bijvoorbeeld in het paleis van Versailles of kasteel van Vaux-le-Vicomte. In het begin van de 20e eeuw was le Noire Belge populair voor het gebruik in Art Deco-decoraties zoals klokken en vazen. De zwarte marmersteen werd in deze periode ook naar Amerika getransporteerd en is terug te vinden in het Carbide&Carbon Building in Chicago en het Walsdorf Astoria Hotel in New York.