Gobertangesteen (in het frans Pierre de Gobertange, in Nederland ook bekend als “Brabants Arduin”) is een witte zanderige kalksteen die aangetroffen wordt ten Zuidwesten van Tienen, tussen Hoegaarden en Jodoigne. Het gesteente dankt z’n naam aan het Waals-Brabantse dorp Gobertange, vlakbij Geldenaken, waar het ontgonnen werd.
Ontstaan van Gobertangesteen
Het zand en de kalk waaruit het gesteente bestaan behoort tot de Formatie van Brussel, die zo’n 45 miljoen jaar geleden werd afgezet door het terugtrekken van de Noordzee. De steenbanken zelf werden nadien gevormd, door insijpelend water dat de kalkdeeltjes oploste tot het oververzadigd geraakt en vervolgens weer de kalkdelen afzet. Zo kleven de korrels aan elkaar en ontstaat de witte zandkalksteen. Het proces herhaalt zich op een aantal dieptes waardoor er verschillende steenbanken ontstaan.
Ontginning van Gobertangesteen
De steensoort wordt sinds de 15e eeuw ontgonnen, hoofdzakelijk ondergronds dmv schachtbouw. Men maakte een put van gemiddeld 15-25m diep tot net onder de laagste steenbank. Vanuit deze schacht werden vervolgens horizontale gangen gedreven van ca 20-25m diep en circa 1;25m hoogte langs waar het gesteente ontgonnen werd. Door deze lage ganghoogte zaten de steenkappers constant gebukt, wat het werk aanzienlijk zwaarder maakte. Men gebruikte doorgaans geen verlichting, maar werkte in de schemer van het invallende daglicht. Wanneer het te donker werd om verder te werken verbreedde men de gang aan een zijde, terwijl de andere zijde opgevuld werd met het vrijgekomen puin en onbruikbare stenen. De goede stenen werden verzameld in de schacht en naar boven getakeld.
Wanneer zo’n schachtontginning uitgeput raakte, werd deze weer dichtgestort en afgedekt om verderop weer een nieuwe ontginning te starten. Door de eeuwen heen raakten deze groeves in vergetenheid.
Toepassingen van Gobertangesteen
De witte zandkalksteen uit Gobertange werd gebruikt als bouwsteen voor een aantal historische gebouwen. Enkele bekende voorbeelden zijn het stadhuis van Brussel, het stadhuis van Leuven, de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele te Brussel, de Sint-Romboutskathedraal te Mechelen, de OLV-ten-Poelkerk te Tienen enz. Men kan de Gobertangesteen zelfs tot in Noord-Holland terugvinden in 14e tot 16e eeuwse bouwwerken.
Tijdens de grote restauratiegolf die in de 19 en 20e eeuw in België woedde, werd de Gobertangesteen gebruikt als vervangsteen voor andere witte natuursteen. Ook de bekende architect Victor Horta maakte graag gebruik van Gobertangesteen in zijn Art-Deco ontwerpen.
Bronnen en externe links:
- Brochure Natuursteen uit het Hageland: https://hagelandplus.be/uploads/file/files/Brochure_natuursteen_RLZH.pdf