Mijnbouw is het systematisch onttrekken van delfstoffen uit de bodem, voor gebruik of verwerking, met speciaal daarvoor ingerichte infrastructuur of voorzieningen. De delfstoffen kunnen uit 3 verschillende vormen bestaan: Vaste vorm (gesteenten en ertsen), vloeibare vorm (olie) en gasachtige vorm (aardgas).
Soorten mijnbouw
Afhankelijk van de delfstoffen die er ontgonnen worden kunnen we het onderscheid maken tussen
- Mijnen: Hier worden metalen en ertsen ontgonnen
- Groeven: Hier worden zand natuursteen en mineralen ontgonnen
Ook afhankelijk van de gebruikte techniek kunnen we het onderscheid maken tussen:
- Dagbouw: Hier worden de delfstoffen aan de oppervlakte ontgonnen
- Gesloten mijnbouw: Hier worden de delfstoffen ondergronds ontgonnen
Geschiedenis van mijnbouw
Een van de oudste mijnen ter wereld is de Ngwenya-mijn in Swaziland. Dmv koolstofdatering wordt geschat dat deze mijn maar liefst 43.000 jaar oud is. Tijdens het paleolithicum delfde men hier het mineraal hematiet, dat gebruikt werd om de rode kleurstof oker te maken.
Prehistorische mijnbouw
De geschiedenis van mijnbouw in België en Nederland gaat terug tot circa 4000 jaar v. chr. toen er zowel in Spiennes als in Rijkcholt op grote schaal ondergronds vuursteen ontgonnen werd. Men haalde de vuursteen uit de grond door het graven van diepe putten. Wanneer deze putten enige diepte bereikt hadden ging men vervolgens de vuursteen verder uit de grond halen dmv van horizontale drijfgangen tot zover het daglicht reikte en men het hele proces enkele meters verderop herhaalde. Zo raakten de horizontale gangen met elkaar verbonden en ontstond de eerste vorm van ondergrondse mijnbouw in onze streken.
Mijnbouw in de romeinse tijd
Tijdens de Romeinse Tijd ontstaan er in het huidige België en Nederland nieuwe vormen van mijnbouw. Dankzij hun grote ervaring als bouwheren beschikten ze ook over een grote kennis over het ontginnen van diverse gesteentes en de diverse toepassingen ervan. In het Waalse Borinage, waar de steenkoollagen haast tot tegen het oppervlakte reiken, wordt er voor het eerst in de streek steelkool ontgonnen via dagbouwgroeves. Rondom Dinant wordt een “zwartmarmer” ontgonnen dat werd gebruikt in mozaïeken in de Romeinse villa’s. In de regio van Maastricht wordt er een gele kalksteensoort ontgonnen die de Romeinen “Marga” noemden, tegenwoordig in de volksmond bekend als “mergel”. De Limburgse mergel werd gebruikt als bemesting voor het veld, maar ook als bouwsteen. Ook de aanwezige vuursteen die zich in het mergelpakket bevond werd ontginnen als bouwsteen. De Romeinse Muur in Tongeren is dan ook opgebouwd uit vuursteen en mergelblokken.
Middeleeuwse mijnbouw
Vanaf de Middeleeuwen ontstond er grote vraag naar bouwstenen voor de steeds uitbreidende steden. Op vele plaatsen ontstaan steengroeven waar dmv dagbouw de nodige bouwsteen ontgonnen werd. Het ontgonnen gesteente is streek gebonden en iedere steensoort heeft zo zijn eigen specifieke kenmerken en toepassingen. Sommige steensoorten waren zeer geliefd bij de middeleeuwse bouwheren en werden desondanks de hoge transportkosten soms zeer ver getransporteerd. In de Late Middeleeuwen startte men in de streek rond Riemst en Maastricht met het ondergronds ontginnen van bouwsteen. Rond de 14e eeuw bereikte de vraag naar de Limburgse Mergel een hoogtepunt, waardoor sommige groeves op zo’n grootschalige manier ontgonnen werden dat er honderden mensen betrokken waren bij de ontginning, vervoer en het steenhouwen van de mergelblokken. Op korte periode tijd werden er imposante ondergrondse galerijen ontgonnen die resulteerden in kilometerslange onderaardse gangen.
Naast bouwsteen worden er vanaf de late middeleeuwen ook steeds meer andere delfstoffen ontgonnen zoals steenkool, lood en zink. Reeds in de 14e eeuw telt Borinage verschillende steenkoolmijnen, waar met via dagbouw de aanwezige steenkool ontgon. Ook in Kelmis wordt er dan reeds zink ontginnen en te Blieberg naast zink ook lood. Vanaf de 16e eeuw start men ook in Luik met het ontginnen van steenkool.
Soorten mijnbouw
Afhankelijk van de ontgonnen ertsen kennen we verschillende specifieke vormen van mijnbouw. In sommige gevallen worden er echter meerdere mineralen in dezelfde mijn ontgonnen. Een goed voorbeeld hiervan zijn zinkertsen en loodertsen die rondom Moresnet in dezelfde gesteentelaag worden gedolven.